TERUGKEER CHINESE STUDENTEN IN MOEDERLAND
MAAR GEWENNING MOEILIJK
Afgelopen week deden Chinese autoriteiten een oproep aan studenten die in het buitenland studeren om "terug te keren naar het moederland, en bijdragen te leveren aan de opbouw van de Chinese natie". Tot nu toe is slechts een derde van 270.000 studenten die sinds 1979 naar het buitenland gingen om te studeren teruggekeerd. Dit betekent een geweldige aderlating voor China's universiteiten en onderzoeksinstituten en heeft directe gevolgen voor de moderniseringspolitiek. Maar de vooruitzichten voor teruggekeerde studenten zijn, op zijn zachtst gezegd, niet geweldig.
(Door Jan van der Made)
BEIJING (ZOP) "Het eerste wat mijn politiek instructeur me vertelde toen ik terugkwam was dat ik onmiddelijk een rapport moest schrijven over mijn activiteiten in de Verenigde Staten. Met wie ik contact had, of ik mee had gedaan met demonstraties". In perfect Engels haalt Johnny Wang herinneringen op uit 1989, toen hij "als waarschijnlijk enige Chinese student" naar China terugkeerde. Hij studeerde literatuur aan een universiteit in Californie. Het was twee maanden na het bloedbad in Beijing. "Iedereen verklaarde me voor gek. De meesten zagen het als de kans van hun leven. Ze lieten vrienden en familie in de steek en gingen voor een groene kaart (Amerikaanse verblijfsvergunning).
"Dat weigerde ik. Ik vond dat ik dat belangrijke stuk geschiedenis moest meemaken, en dus ben ik teruggegaan". Maar makkelijk was het niet voor Johnny. "De eerste dag dat ik terugkwam werd ik weer in mijn oude slaapzaal gezet die ik moest delen met vijf andere jongens van mijn leeftijd. Op twaalf vierkante meter moet iedereen koken, slapen en studeren. De eerste nacht heb ik liggen grienen.
"Wat een verschil met Californie waar je bij wijze van spreken 's morgens kon gaan skieen en 's middags in de oceaan duiken, vrijuit kon praten en kon lezen wat je wilde. Ik heb nog nooit zo'n spijt gehad van een beslissing als toen". Autoriteiten probeerden een modelstudent van Johnny te maken. "Het Volksdagblad en China Central Television vroegen of ik wilde vertellen waarom ik terug was gekomen. Ze wilden dat gebruiken als propagandamateriaal. Maar ik heb dat consequent geweigerd, en dat is me niet in dank afgenomen.
SESSIES VAN ZELFKRITIEK
Johnny werd onderworpen aan talloze sessies van kritiek en zelfkritiek en van studeren kwam niets meer. Uiteindelijk besloot hij opnieuw zijn levensloop te weizigen. Hij vertrok van de universteit en nam baantjes bij buitenlandse bedrijven. Na jaren van los- vast werk is hij nu terecht gekomen bij een consultancybedrijf, waar hij zich, naar zijn eigen zeggen "volledig kan ontplooien". Zijn besluit om terug te keren naar China "is uiteindelijk gunstig voor hem geweest".
Maar 180.000 andere studenten zijn het niet met Johnny eens. Ze zitten nog in het buitenland, en komen waarschijnlijk nooit meer terug. Het bloedbad in 1989 zorgde ervoor dat zo'n 40.000 studenten alleen al in de Verenigde Staten bleven. In het begin van de jaren negentig waren veel westerse landen soepel met het verstrekken van visa voor studenten afkomstig uit China als ze konden aantonen dat ze betrokken waren geweest bij de demonstraties en daardoor in de problemen zouden kunnen komen.
Beijing's machtige Onderwijscommissie nam direct maatregelen. In 1990 werden stricte regels afgekondigd die bepaalden dat er alleen in het buitenland gestudeerd kon worden als iemand eerst vijf jaar in overheidsdienst had gewerkt. Tegelijkertijd werd studenten in het buitenland beloofd dat ze "niet zouden worden gekritiseerd" als ze mee hadden gedaan met demonstraties of andere anti-regeringsactiviteiten in het buitenland.
SOCIALISTISCHE STAAT
De wanhopige regering in Beijing bood zelfs aan dat iedere student die terugkeerde belastingvrij een auto zou mogen. Maar al die maatregelen hielpen niet veel. Afgelopen vrijdag werd er een speciale "Nationale Werkbijeenkomst inzake Studenten die in het Buitenland zitten en Terugkeren naar het Moederland" waarin werd gezegd dat studenten moesten worden "aangemoedigd terug te keren naar het Moederland, naar de Vrijheid" en "Bijdragen te leveren aan de opbouw van een bloeiende, socialistische staat".
Maar de weinigen die teruggekeerd zijn hebben gemengde gevoelens. "Die belastingvrije auto stelde niet veel voor; je kon alleen Chinese merkauto's kopen", aldus Johnny. Van de teruggekeerde studenten besloten er veel voor zichzelf te beginnen. Slechts een minderheid werkt nu in overheidsdienst.
Ondanks de slechte vooruitzichten voorspelt Johnny een toename van terugkeerders. "Achterblijvers werden ook in grote mate verlokt door materiële welvaart die ze in het westen kunnen genieten. Maar China is enorm veranderd sinds 1989. Als je hard werkt kun je hier ook je eigen auto en huis kopen, dus daarvoor hoef je niet in het buitenland te blijven.
"En op de lange duur blijkt het toch onmogelijk voor Chinezen om zich in het buitenland volledig te assimileren. Ze blijven een band voelen met China. En hoe langer ze in het buitenland blijven, hoe meer ze verteerd worden door heimwee".