MONGOLIË WORSTELT NOG MET JONGE DEMOCRATIE
JEUGDZIEKTES NIEUW SYSTEEM HINDEREN SOEPELE OVERGANG
In Mongolië, de voormalige communistische Volksrepubliek huist één van de politieke partijen in een hal die twee theaters met elkaar verbindt. Een huist in een zeven verdiepingen tellende steenkolos. Maar er is vechtlust. Een schets van Mongoliës ontluikende democratie.
(Door Jan van der Made)
ULAN BATOR (PAROOL) De heer Batbayer is ooit afgestudeerd op de Alvleesklier van de Yak. "Ik denk dat mensen die exacte vakken hebben gestudeerd in Mongolië's politieke bestel meer kans hebben dan mensen uit de politiek-wetenschappelijke hoek", vertelt hij tevreden. "Dan ben je namelijk niet zo vergiftigd met die Marxistische opium". De 38-jarige biochemicus was al tijdens zijn studietijd actief in het ondergrondse verzet. Onder het pseudoniem Baber (samengesteld uit letters van zijn naam) schreef hij giftige samizdat tractaatjes die een enorme populariteit genoten onder het volk. Een ervan "Als je vergeet zul je sterven" handelt over 70 jaar Soviet-Russische overheersing en communisme en verscheen afgelopen jaar voor het eerst in de officiele pers.
Baber is in de openbaarheid gekomen. Sinds twee jaar is hij de partijvoorzitter van de enige oppositiepartij in Mongolië, de Sociaal Democraten die vier zetels heeft in het parlement. De oppositie wordt gevoerd tegen drie andere partijen, waarvan de grootste de Mongoolse Revolutionaire Volkspartij (MRVP) is. "Maar het is niet slecht om oppositie te voeren. Aanstaande juni zijn de verkiezingen. Ons kunnen ze tenminste niet de schuld geven van de slechte economishe toestand waar ons land in verkeert".
PAPIERSCHAARSTE
Nee, het grootste probleem voor Mongoliës politieke partijen wordt gevormd door de onervarenheid met politiek en vooral het gebrek aan geld en faciliteiten. De Sociaal Democraten zitten qua locatie niet slecht: het kantoor kijkt uit op Ulan Bator's centrale Sukh Batorplein waar ook het parlementsgebouw huist. Maar over het kantoor zelf wordt nogal geklaagd door de partijleden. Na veel onderhandelen kon men een verbindingshal tussen twee theaters huren. In een ruimte die door de architekt als koffiekantine was ontworpen is nu de vergaderzaal, en kleinere werkkamers huizen in de vestiaire. "Het is natuurlijk tijdelijk, verzucht Batbayer, maar alleen weten we niet hoe lang tijdelijk is".
Een ander probleem wordt gevormd door de papierschaarste. Bomen zijn er niet in Mongolië, dus alle papier moet worden geïmporteerd. "Dat heeft verstrekkende gevolgen. Voor een succesvolle verkiezingscampagne heb je minstens 10 ton papier nodig, als je posters wil maken en kranten wil drukken. Papier is verschrikkelijk duur. Het werd altijd geleverd door de Soviet Unie en andere oostbloklanden. Maar die willen er nu Amerikaanse Dollars voor hebben".
Uitkomst werd geboden doordat de Mongoolse Sociaal Democraten in een vroeg stadium aansloten bij de Socialistische Internationale. De Franse socialisten hebben nu beloofd dat de verkiezingsposters op kosten van de Parti Socialiste in Frankrijk vervaardigd zullen worden en vervolgens naar Mongolië zullen worden getransporteerd. Ook de Turkse socilialisten hebben hulp toegezegd.
HERDERS
Een ander probleem is de onervarenheid van de bevolking met democratie. "Tijdens de eerste verkiezingen in 1990 was het allemaal zo nieuw. En het gevolg was dat vooral de mensen in de kleine steden en het platteland niet goed wisten waar ze op moesten stemmen. Dus stemden ze maar op de MRVP, omdat die ze die kenden. Nu is dat allemaal anders". Batbayer toont een kleurige landkaart die aan de muur is geprikt. In elke administratieve eenheid staan percentages geschreven van het aantal stemmen op en leden van de Sociaal Democraten. "Nu hebben we in elke stad een kantoor, vanwaaruit we onze ideeen uitdragen. Ze staan met het hoofdkantoor in verbinding door middel van telefoon of radio.
"Tijdens de vorige verkiezingen was het platteland een moeilijke strijd. We hadden te weinig bekendheid. Tijdens de laatste verkiezingen was het vooral de middenklasse (leraren, dokters) die ons steunden. Nu hopen we ook op de herders. Maar het zijn juist de herders die wat terugkomen op alle nieuwe ideeen van vrije markt en de macht van het individu, is de mening van de heer Dash-Yondon. Dash-Yondon is de partijvoorzitter van de MRVP, eens de machtigste partij van Mongolië, de voormalige communistische partij. "Je ziet dat Mongoolse herders weer samen gaan werken in een soort collectieven. Dat kan ook niet anders gezien de harde weersomstandigheden hier. Al ze niet samenwerken overleven ze het niet". Maar terugkeer naar het communisme? "Nee", vertelt Dash-Yondon. "Tijdens het laatste partijcongres (in februari) is besloten het Marxisme/Leninisme officieel uit de partijstatuten te schrappen. Democratie heeft ons volk veel dingen gegeven. Democratie betekent mensenrechten, we hebben een grondwet, waarin mensenrechten zijn vervat en bevordewren het meer-partijenstelsel".
Tijdens het laatste partijcongres ook hield Dash-Yondon een redevoering, getiteld "Grondzaken en Verbanden tussen deze tijd en partijpolitiek". Daarin stelde hij voor slechts enkele ideeen van het Marxisme/Leninisme over te nemen, maar niet de complete leer. "Sindsdien is de geest van de partij democratisch. Iedereen ondersteunde dit voorstel tijdens het laatste partijcongres. Enkele jaren geleden hebben we voorsgesteld om het socialisme te bouwen in ons land, nu zijn we daartegen".
BILJARTTAFEL
Ook de MRVP heeft het qua kantoorruimte niet zo getroffen, althans als je het vergelijkt met de plannen die men had vóoacute;r het democratiseringsproces in 1990. Het hoofdkantoor van de partij is gevestigd in een reusachtig wit gebouw van zeven verdiepingen naast het Ulan Bator Hotel. De ontvangst door de partijvoorzitter gaat nog steeds gepaard met ritueel dat stamt uit de dagen van het communisme: gasten moeten langs twee secretarissen, namen worden genoteerd, en tenslotte mag men het heilige der heiligen betreden: het werkvertrek van de partijvoorzitter zelf. Zijn buro is een enorme vlakte ter grootte van een biljarttafel en het uitzicht is waarschijnlijk een van de mooiste in de hele stad. "Maar", merkt de tolk later schamper op, "Toen ze begonnen met de bouw van dit kantoor was het de bedoeling dat het alleen gebruikt zou worden door de MRVP-sectie Ulan Bator. Het eigenlijke hoofdkantoor van de partij zou nog veel groter worden. En nu is dit het hoofdkantoor van de hele partij!"
Voormalige communisten die nu democratie, mensenrechten en vrije markt prediken. De tolk is duidelijk geïmponeerd. "Vier, vijf jaar geleden zou het onmogelijk voor mij zijn geweest om hier zo maar een afspraak te maken. De post die deze man bekleedt was ooit de machtigste in het hele land!" Hij ontspant zich pas als we uit het gezicht van het partijgebouw zijn verdwenen.